Analiza i synteza słuchowa wyrazów
Od początku roku przedszkolnego rozwijamy spostrzegawczość słuchową. Rozpoznajemy dźwięki z otoczenia, głosy kolegów. Odróżniamy dźwięki poznanych instrumentów. Rozpoznajemy piosenkę po nuconej melodii. Intensywnie ćwiczymy analizę(wyodrębnienie sylab w wyrazie) i syntezę sylabową wyrazów (składanie wyrazów z sylab) oraz wyodrębnianie głosek w wyrazach.
Większość z nas nie ma problemu z analizą i syntezą sylabową wyrazów. Natomiast głoskowanie (wyodrębnienie głosek w wyrazach) sprawia nam ogromne trudności.
W wyrazach zaczynających się samogłoską, takich jak: Ola, Ula, ucho, ekran potrafimy wyodrębnić pierwszą głoskę. Natomiast trudność sprawia nam wyodrębnienie pierwszej głoski w wyrazach rozpoczynających się spółgłoską. Panie organizują nam więc różne zabawy z głoskami, które mają usprawnić nam wyodrębnienie pierwszej głoski. Oto kilka z nich.
· Kto pierwszy stanie obok przedmiotu, którego nazwa zaczyna się spółgłoską k?
· Mam obrazki przedstawiające: mak, kurę, motyla kozę, most-wybierz obrazki przedstawiające to, czego nazwa zaczyna się głoską m.
· Wymień zwierzęta, których nazwa zaczyna się głoską k.
Wyodrębnienie ostatniej głoski w wyrazie i głosek w środku wyrazu przysparza nam najwięcej trudności. Nie ma dziecka w grupie, które tą czynność wykonuje poprawnie.
Kłopoty mamy również z wyodrębnianiem i liczeniem wyrazów w zdaniu. Na pytanie nauczycielki, ile wyrazów znajduje się w zdaniu „Kotek pije mleko”? - odpowiadamy różnie dwa lub trzy, a prawidłowa odpowiedź brzmi trzy.
Musimy dużo i systematycznie ćwiczyć ponieważ słuch fonematyczny niezbędny jest do umiejętności czytania.
Oto kilka wskazówek dla Rodziców,
którzy chcieliby poćwiczyć z dziećmi
Ucząc analizy słuchowej pamiętajmy, że dziecko odbiera słowo mówione nieco inaczej niż człowiek dorosły. Dorosły kojarzy podświadomie wyraz słyszany z jego obrazem literowym. Dla dziecka słyszany wyraz to tylko dźwięk. Dlatego dziecku jest bardzo trudno wyodrębnić w wyrazie jego składniki - głoski.
Pamiętajmy, że do ćwiczeń słuchu fonematycznego i początkowej analizy słuchowej nie nadają się wyrazy zawierające upodobnienia ( łódka- wym.łutka), ściągnięcia ( jabłko-wym. japko), dyftongi ( autobus - wym. autobus) lub zanik dźwięczności na końcu wyrazu (sad- wym. sat). Nie analizujemy również wyrazów, w których „i” pełni jedynie funkcję zmiekczającą (ziemia), oraz wyrazów, w których występuje spółgłoska „j”.
Szczególne niebezpieczeństwo w analizie stanowi moment wybrzmiewania pojedynczych głosek w celu wskazania składników wyrazu. Głoska wyrwana z wyrazu brzmi inaczej niż brzmiała w wyrazie w sąsiedztwie innych głosek. Przy wybrzmiewaniu głoski pojedynczej pojawia się tzw. przydźwięk, jakiś element samogłoskowy: k-brzmi jak ky, głoska m jak my. Osoba wybrzmiewająca pojedynczą głoskę tego przydźwięku nie słyszy, ale dziecko go słyszy. Gdy dzieci zaczną pisać w klasie pierwszej, będą traktować literę m jako znak dwóch dźwięków- my.
Ze względu na stopień trudności materiał językowy wykorzystywany w rozwijaniu słuchu fonematycznego i umiejętności analizy słuchowej dzielimy na kilka klas.
1. jednosylabowe wyrazy 2- głoskowe typu ul,
2. jednosylabowe wyrazy 3- głoskowe typu sok,
3. dwusylabowe wyrazy 4- głoskowe typu wo-da,
4. dwusylabowe wyrazy 3- głoskowe typu o-sa,
5. jednosylabowe wyrazy 4- lub 5- głoskowe typu sklep, wilk,
6. dwusylabowe wyrazy 5- głoskowe typu bra-ma, so-sna,
7. dwusylabowe wyrazy 5- głoskowe typu lal-ka,
8. trzysylabowe wyrazy 6- głoskowe typu to-po-la.
Autorka artykułu: Ewa Pełczyńaka
